Hieracium in Nederland
Hieracium: een lastig genus
Hieracium, of Havikskruid in het Nederlands, is een lastig plantengeslacht. Bij de determinatie worden veel fouten gemaakt en telkens weer blijkt dat zelfs de grote groepen lastig uit elkaar te houden zijn, zelfs voor ervaren floristen. Deze website, die een eerdere website op Stellaria.nl/hieracium vervangt, is bedoeld om een overzicht te geven over de stand van zaken in het onderzoek naar Hieracium in Nederland, over de soorten die hier voorkomen en om een hulp te bieden bij de determinatie. Bovendien willen we de literatuur die kan helpen bij de determinatie en de kennis beschikbaar stellen op deze pagina.
In Nederland komen naar schatting ongeveer 100 soorten havikskruiden voor, verdeeld over vijf secties. Het overgrote deel van de soorten is apomictisch: net als bijvoorbeeld de bramen (Rubus) en paardenbloemen (Taraxacum) planten ze zich ongeslachtelijk voort via zaad. Dit zaad ontwikkelt zich zonder bevruchting van de eicel door stuifmeel en dus hebben de dochterplanten precies hetzelfde erfelijke materiaal als de moederplant.
Taxonomisch onderzoek aan Hieracium in Nederland
De bekendste Nederlander die systematisch onderzoek aan Hieracium heeft gedaan is Johannes Leendert van Soest (1898-1983). In een vierdelige serie in het Nederlandsch Kruidkundig Archief publiceerde hij een revisie van het geslacht, nu bija een eeuw geleden (Van Soest 1926-1929). Hierbij werd hij bijgestaan door de internationaal erkende Hieracium-kenner Karl-Hermann Zahn uit Karlsruhe, die hij herbariummateriaal uit het herbarium van de Nederlandse Botanische Vereniging toezond dat hij gedetermineerd terugkreeg. Zahn, en dus ook Van Soest, werkten geheel in de traditie van de Middeneuropese School en de zuivere lijnen zijn dus gepresenteerd als ondersoorten (of lagere niveaus). In deze werken zijn tal van nieuwe taxa beschreven. Na Van Soest is er niemand geweest die serieus werk heeft gemaakt van het onderzoek aan Hieracium in Nederland.
Naar aanleiding van een artikel in Stratiotes over apomicten door een van ons (Haveman et al. 2002) pleitte Eddy Weeda voor een hernieuwd onderzoek aan Hieracium en dit werd in de eerste jaren vooral vormgegeven door gecombineerde taxonomisch-plantensociologische excursies van de Plantensociologische Kring Nederland. Ondertussen werd ook veel herbariummateriaal verzameld en onderzoek aan herbariummateriaal gedaan, sinds ongeveer 2008 door ons beiden. Op deze pagina willen we de huidige stand van zaken rond dit onderzoek uit de doeken doen en geven we bovendien een gedetailleerd overzicht over de taxa die in Nederland voorkomen, of eerder genoemd zijn. Dat doen we in lijn met de Noordse School: de apomictische lijnen worden dus als soorten opgevat, die in informele aggregaten en formele secties worden samengevat. De aggregaten zijn ´losse´ groepen van soorten die in bepaalde kenmerken op elkaar lijken; we voegen ze in tussen de apomictische soorten en de secties, om het niveau van hoofd- en tussensoorten van de Middeneuropese School een plek te geven en de systemen meer op elkaar aan te laten sluiten. De apomictische lijnen worden op deze pagina gemakshalve (!) allemaal op soortniveau behandeld, ook als het taxon op ondersoortniveau (of lager) beschreven is en er geen naam op soortniveau beschikbaar is. Zouden we dit niet doen, dan ontstaat er een zeer onoverzichtelijke situatie met taxa op soort- en ondersoortniveau door elkaar terwijl het om taxa op hetzelfde niveau gaat.
De zuivere lijnen die zo ontstaan zijn in de taxonomie heel verschillend behandeld (zie bijvoorbeeld Haveman 2013 en Haveman & De Ronde 2014). In de zgn. Middeneuropese School wordt een beperkt aantal hoofd- en tussensoorten onderscheiden met tal van ondersoorten, variëteiten en forma's. De apomictische zuivere lijnen zijn in dit systeem als de lagere niveaus opgenomen. In de Noordse School worden alle (veronderstelde) apomictische zuivere lijnen als soorten beschouwd, en deze worden samengevat in secties. De twee scholen zijn lastig verenigbaar, omdat er nooit een 1-op-1-relatie bestaat tussen de verschillende formele niveaus in beide systemen. Op deze website proberen we een brug te slaan tussen deze twee methodes, door tussen de formele taxonomische niveaus informele pragmatische niveaus in te voegen.
Opzet van deze site
De informatie op deze website wordt ontsloten via de sleutel op de volgende pagina: deze geeft toegang tot de informatie over de secties, en via de secties ook over de soorten. Bovendien is deze informatie beschikbaar via de knoppen in het menu bovenaan deze pagina. Daarnaast is er een pagina met literatuur waarvan een belangrijk deel rechtstreeks te downloaden is vanaf de site. Zodra nieuwe gegevens beschikbaar komen worden deze op de pagina toegevoegd.
CITATION
NEWS
CONTACT